تاخیر گفتاری یا تاخیر در رشد گفتار و زبان
آرزوی هر پدر و مادری است که فرزند دلبندشان بتواند مانند همسالان خود به موقع
حرف بزند و از طریق کلمات با دیگران ارتباط برقرار نموده و احساسات، اندیشه ها و
خواسته های خود را به راحتی با دیگران در میان بگذارد.
اما وقتی کودک در رشد گفتار و زبان تاخیر یا اصطلاحا تاخیر گفتاری دارد، والدین دچار
نگرانی شده و سوالات زیادی ذهن آنها را به خود مشغول می کند که در این مقاله سعی
دارم به این سوالات پاسخ داده و راهنمایی های لازم را ارائه کنم.
منظور از تاخیر گفتاری یا تاخیر در رشد گفتار و زبان چیست؟
تاخیر گفتاری در مورد کودکی به کار می رود که توانایی گفتاری او شبیه کودک کوچکتر از خودش است بنابراین کودکی که در طی دوره رشدی خود سخن گفتن را به موقع آغاز نمی کند و یا مهارت های گفتاری و زبانی وی در سطحی پایین تر از سن اوست، دچار تاخیر در رشد گفتار و زبان یا تاخیر گفتاری است
آیا کودک من دارای تاخیر گفتاری یا تاخیر در رشد گفتار و زبان است؟
برای پاسخ به این سوال لازم است نسبت به مراحل رشد طبیعی گفتار و زبان آگاهی داشته باشیم.
در اینجا برای راهنمایی شما والدین گرامی چک لیست هایی را مبتنی بر سن قرار می دهم که با توجه به آن می توانید غربالگری انجام دهید که کودکتان دارای تاخیر گفتار و زبان است یا رشدی طبیعی را میگذراند.
ازتولد تا ۳ ماهگی
· با صداهای بلند از جا می پرد.
· هنگامی که با کودک حرف می زنید یا ساکت است یا لبخند می زند.
· به نظر می رسد صداهای آشنا را می شناسد.
· هنگامی که شیر می‌خورد اگر صدایی بشنود سرعت مک زدنش کم یا زیاد می شود.
· قان و قون می کند و صداهایی را تولید می‌کند.
· نوع گریه اش بر حسب نیازهایش فرق می کند.
· هنگامی که صورت آشنایی را می بیند لبخند می زند.
۴ تا ۶ ماهگی
· با نگاهش صداها را دنبال می کند.
· وقتی آهنگ صدا عوض می شود واکنش نشان می دهد.
· به اسباب بازی های صدا دار و موسیقی توجه می‌کند.
· صداهایی که تولید می کند مشابه بزرگسالان است و شامل صداهای مختلفی است مانند (پ-ب-م)
· هنگامی که صدا سازی می کند آهنگ را تغییر می دهد.
· می خندد و قهقه می زند.
· هنگامی که هیجان زده یا ناراحت می شود صدا سازی می کند.
· هنگامی که تنهاست یا با بزرگسالان بازی می کند با صدای خودش بازی می کند.
۷ تا ۱۲ ماهگی
· از بازی هایی مانند دالی و مشابه آن لذت می برد.
· با شنیدن صداها برمی گردد و منبع صدا را پیدا می کند.
· هنگامی که با او صحبت می کنید گوش می دهد.
· برخی کلمات آشنا برای اشیاء را می شناسد. (مانند آب، توپ، ماشین و …)
· درخواست دیگران را متوجه می شود و پاسخ می دهد.(مثلاً اگر از او بخواهید به سمت شما می آید.)
اسم خودش را می داند و هنگامی که صدایش بزنید بر می گردد.
· صداهایی مانند بابابا، تاتاتا، دادادا و مشابه را تولید می کند.
· از صداها یا کلمات برای جلب توجه استفاده می کند.
· از حالات صورت و بدن برای برقراری ارتباط استفاده می کند. (مانند تکان دادن دست، یا بازکردن دست‌ها برای بغل)
· در تولد یک سالگی یک یا دو کلمه می گوید. (بای بای، بابا، مامان، آب، توپ و …) اما کلمات واضح نیستند.
۱۳ تا ۱۸ ماهگی
· بین ۵ تا ۲۰ کلمه می گوید که اکثراً اسم هستند.
· بعضی کلمات یا برخی صداها را مکررا تکرار می کند.
· از کلمات خود ساخته برای جمله سازی استفاده می کند.
· از دستورات ساده پیروی می‌کند. (مانند توپو بنداز یا ماشینو بده و …)
· هنگامی که بپرسید به برخی از اعضای اشاره می کند.
· در ابتدای کلمات از صامت های (همخوان) مختلفی استفاده می کند. مانند ن، ل، ی، ش، ت و …
۱۹ تا ۲۴ ماهگی
· تعداد کلماتش ناگهان افزایش چشمگیری پیدا می کند.بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ کلمه را می گوید.
· کلمات را ترکیب می کند و جملات بیشتر و جدیدتری را می گوید. از لحن گفتار در سوالات استفاده می کند. (مانند بازم می خوام، مامان توپ و …)
· به دستورات ساده پاسخ می دهد.
دو تا سه سالگی
· تفاوت در معانی کلمات را می‌فهمد (مانند برو-بایست، داخل-خارج، بالا-پایین)
· به داستان و موسیقی گوش می دهد.
· دستور های دو مرحله ای را پیگیری می‌کند. (مانند کتابو بردار و بذار روی میز)
· تقریباً برای هر چیزی کلمه دارد. خزانه واژگانی در حدود ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ کلمه است.
· از جملات و سوالات سه کلمه ای استفاده می‌کند.
· گفتار کودک 60% برای آشنایان و افراد غریبه قابل فهم است.
· سوال “چرا” می پرسد.
· از ضمایر “من”، “تو” و “او” به درستی استفاده می‌کند.
· برخی اسامی جمع، جملات گذشته و افعال ماضی را به کار می برد.
· حداقل سه حرف اضافه را می داند. (مانند داخل، روی و زیر)
· بیشتر اندام های بدن را می شناسد و می تواند آنها را نام ببرد.
· می تواند جنس، اسم و سن خود را بگوید.
سه تا چهار سالگی
· برخی از رنگ های اولیه را می شناسد و کلمه هر کدام را دارد.
· برخی از شکل‌های هندسی ساده (دایره، سه گوش و …) را می شناسد.
· در مورد اتفاقات مهد کودک و بازی با دوستانش صحبت می‌کند.
· در مورد اتفاقات روزانه شرح می‌دهد. تقریبا با چهار جمله پیاپی.
· به سوالات ساده “کیه؟”، “چیه؟” و “کجا؟” پاسخ می دهد.
· سوالات “چه وقت؟ (چه زمان)” و “چکونه؟” را می‌پرسد.
· از ضمایر جمع و مفرد استفاده می‌کند. مانند “من”، “تو”، “او”، “ما”، “آنها”
· از نشانه جمع و اسامی جمع بیشتر استفاده می‌کند.
· طول جمله‌ها معمولا بیشتر از ۴ کلمه است.
· هنگام بازی از استدلال کلامی استفاده می کند و نظر خود را بیان می‌کند.
· دستورات ساده را اجرا می‌کند حتی اگر موارد گفته شده خارج از دیدش باشند.
· تضاد را درک می‌کند و مقایسه بین بلند و بلندتر و موارد مشابه را می فهمد.
چهار تا پنج سالگی
· کلماتی را که برای مراحل انجام یک کار استفاده می‌کنیم، می فهمد. مانند ابتدا، بعدش و در آخر
· کلماتی را که برای توصیف زمان هستند می‌فهمد. مانند امروز و دیروز
· از دستورات چند مرحله‌ای پیروی می‌کند. (دو و سه مرحله‌ای).
· از دستورات و قوانین کلاسی یا مهد کودک پیروی می‌کند.
· تمامی صداهای موجود در گفتار بزرگسالان را تولید می‌کند و گفتارش کاملا برای غریبه ها مفهوم است.
· از جملاتی استفاده می‌کند که بیش از یک فعل دارد.
· داستان های کوتاه را تعریف می‌کند و می تواند گفتگو را ادامه دهد.
· گفتارش را بر حسب موقعیت و مخاطب تغییر می‌دهد. مثلا بیرون از خانه با صدای بلندتر حرف می‌زند و با کودکان کوچکتر با زبانی ساده‌تر گفتگو می‌کند
· از صفات و قیدها استفاده می‌کند.
· کلملت متضاد معمول را می‌داند. مانند تاریک و روشن و …
· می تواند جملاتی که بیشتر از ۹ کلمه دارند را تکرار کند.
· می تواند اشیاء معمول را توصیف کند.
· بیشتر گفتار از لحاظ گرامری صحیح است.
۶ سالگی (پیش دبستانی)
· می تواند یک تکلیف دو مرحله‌ای کلاس درس را به صورت متوالی انجام دهد.
· به داستان‌های متناسب با سن خودش که با صدای بلند خوانده می‌شوند، هم گوش می‌دهد و هم می فهمد.
· مکالمات ساده را دنبال و در آنها شرکت می‌کند.
· به مکالمه‌ها علاقه دارد و آغازگر گفتگو است.
· کاملا واضح حرف می‌زند. بدون خطاهای تولیدی.
· داستان‌ها را بازگو می‌کند و درباره یک اتفاق حرف می‌زند.
· متوجه کلمات هم قافیه می‌شود. مانند، سیر و شیر و …
· می‌تواند از روی کتاب‌های تصویری داستانی را بخواند.
· می‌تواند کلمات را بر اساس صدای آنها مقایسه و تطبیق بدهد. مثلا کلمه چند صدا و چه صداهایی دارد.
اگر بر اساس چک لیستهای بالا کودک شما دارای تاخیر گفتاری یا تاخیر در رشد گفتار و زبان است برای بررسی های بیشتر به یک گفتاردرمانگر مراجعه کنید تا پس از انجام ارزیابی های تکمیلی با اتخاذ تصمیم مناسب به تسریع و تسهیل رشد گفتار و زبان کودکتان کمک کند. توجه کنید که تاخیر در مراجعه ممکن است عواقب جبران ناپذیری داشته باشد.
