یکی از حساس‌ترین دوران زندگی کودکان، زمانی است که برای اولین بار در مدرسه حضور پیدا میکنند و یاد می‌گیرند که چگونه با همکلاسی‌ها و دوستان خود ارتباط برقرار کنند. در این دوران ممکن است کودکی بنابر دلایلی نتواند احساسات خود را آنطور که باید و شاید بروز دهد و برای بیان افکار و احساسات خود نیاز به کمک داشته باشد.
در چنین موقعیتی کودک نیاز به کمک در حیطه مهارت‌های کلامی دارد! قبل از هرچیزی باید بدانید که کودکان به روش‌های مختلفی "خود" را بیان می کنند. برخی زمانی که می خواهند احساساتی را بروز دهند والدین خود را در آغوش می گیرند، برخی دیگر نقاشی میکنند یا می‌نویسند.
اما اگر کودک در انتقال پیام‌ها به دیگران مشکل داشته باشد یا نتواند به طور صحیح از طریق کلمات احساسات و نیازهای خود را بیان کند، ممکن است به این دلیل باشد که مهارت های کلامی را به خوبی فرانگرفته باشد.
در این مقاله قصد داریم تا بهترین روش ها برای ارتقا و بهبود این مهارت ها را به شما آموزش دهیم:
مهارت کلامی چیست؟
مهارت های کلامی روشی است که شما از طریق کلمات احساسات، نیازها و افکار خود را به دیگری منتقل می کنید. این مهارت ها می‌تواند شامل نحوه صحبت کردن و نحوه نوشتن شما باشد. هدف اولیه ارتباط کلامی استفاده از زبان برای انتقال واضح و مختصر اطلاعات است.
درست است که کودکان از روش‌های مختلفی احساسات خود را بروز می‌دهند ولی می‌توان گفت ارتباطات و مهارت‌های کلامی از مهمترین قسمت‌های رشد آنها به حساب می‌آید، به طوریکه والدین صبورانه منتظر هستند تا فرزندانشان اولین کلمه خود را به زبان بیاورند.
آنها سعی میکنند به کودکان خود یاد بدهند که چگونه "مامان" یا "بابا" را بگویند و وقتی برای اولین بار اولین کلمات فرزندشان را می شنوند خوشحال می‌شوند!
به همین منوال دایره لغات کودک به مرور زمان با صحبت با دیگران، کتاب خواندن، تماشای کارتون و … بیشتر میشود. یادگیری مهارت‌های کلامی کار دشواری نیست و با تمرین و تکرار می‌توانید این مهارت را در کودک خود ارتقا دهید.
هوش کلامی چیست؟
هوش کلامی نیز توانایی فرد برای درک دیگران و ایجاد ارتباط موثر با آنها از طریق کلمات است. در حقیقت هوش کلامی معیاری برای سنجش مهارت‌های کلامی عمومی، مانند روان صحبت کردن، توانایی درک و استفاده از استدلال کلامی و دانش کلامی است.
بهترین روش های تقویت مهارت کلامی کودکان
تقویت مهارت‌های گفتاری کودک برای رشد او ضروری است. لکنت زبان و سایر تلفظ های کودکانه اشتباه ممکن است در اوایل کودکی جالب به نظر برسد اما به مرور زمان و با تصحیح نشدن می‌تواند روی اعتماد بنفس کودک، صحبت کردن و درک او از صحبت دیگران در آینده تاثیر منفی بگذارد.
وقتی فرزندان شما می‌توانند به درستی صحبت کنند، احساس اعتماد به نفس بیشتری خواهند داشت و از حلقه دوستان خود و جامعه جدا نمی‌شوند. همچنین مهارت‌های کلامی قوی، قدرت اراده آنها برای صحبت کردن و ابراز وجود بدون ترس از قضاوت شدن را تقویت میکند.
رشد گفتار و زبان کودکان برای والدین اهمیت زیادی دارد.وقتی والدین متوجه تفاوت در وضعیت رشد گفتار و زبان کودک خود با دیگر همسالانشان می شوند سوالات بسیاری ذهن انها را مشغول می کند.
در زیر بهترین روش‌ها برای تقویت این مهارت ها را به شما یاد می‌دهیم:
1. به طور منظم با فرزندتان صحبت کنید
کودکانی که در برقراری ارتباط مشکل دارند ممکن است اصلاً تمایلی به صحبت کردن با دیگران نداشته باشند. در اینجا وظیفه شما این است که کودک خود را تشویق کنید تا درباره یک موضوع شروع به صحبت کردن کند و یا صحبت شما را ادامه دهد و در آن شرکت کند.
همین مورد به کودک این اطمینان را می‌دهد تا بتواند احساسات و افکار خود را بدون ترس بیان کند!
نیازی نیست تا این تمرین را حتما در زمان خاص یا درباره موضوع خاصی انجام دهید! مثلا زمانی که در حال رانندگی هستید از او سوالاتی درباره ماشین و خیابان بپرسید و سعی کنید در این باره حرف بزنید، زمان آشپزی کردن درباره غذای مورد علاقه او و یا خوراکی های دیگر صحبت کنید، با او کتاب بخوانید یا درباره یک کارتون با هم حرف بزنید.
در کل باید به کودکتان نشان دهید که چقدر صحبت کردن درباره اتفاقاتی که به صورت روزانه در اطرافتان می‌افتد ساده است. همیشه کلمات و مفاهیم جدید را به او معرفی کنید و به نحوی که می‌دانید کودکتان علاقه مند است، بحث را شروع کنید.
2. اتفاقات روزمره را برای اون تعریف کنید
کودک را تشویق کنید تا به شما بگوید که روز او چگونه گذشت و سعی کنید از جزئیات و اتفاقات ریزی که افتاده نیز سوال کنید، مثلا از او بپرسید به نظرش امروز بهترین اتفاقی که افتاده چه بوده یا درباره احساسات او به دروس مختلف مدرسه سوال کنید.
این کار به یادآوری و توالی کمک میکند: یعنی دو مهارتی که بچه هایی که در ارتباطات کلامی مشکل دارند ممکن است با آنها نیز مشکل داشته باشند.
در مقابل شما نیز از روز خود با او صحبت کنید و اتفاقات مثبت و منفی که برای شما افتاده را با بیان صحیح احساسات خود برای او بازگو کنید
این کار باعث میشود تا انتقال احساسات و افکار بین شما و کودک بهبود پیدا کند!
3. به چیزی که فرزندتان می‌گوید گوش دهید
یکی از مهمترین روش‌های تقویت مهارت‌های کلامی، گوش دادن به صحبت‌های کودک و ادامه دادن آن است. شما می‌توانید با انجام این کار به فرزندتان نشان دهید که نحوه مکالمه چگونه است.
برای این کار بعد از اینکه فرزندتان چیزی را به شما گفت، بخشی از صحبت او را تکرار کنید، و سپس با یک سوال آن را ادامه دهید: مثلا اگر درباره سختی یک کار با شما صحبت کرد، حرف او را با تکرار بخشی از صحبتش تایید کنید و در ادامه سوالی در خصوص نتیجه احتمال آن کار بپرسید. (سعی کنید لحن سرزنش گرانه یا نصیحت گونه‌ای نداشته باشید، این تمرین‌ها صرفا برای تقویت مهارت‌های کلامی و ارتباط موثر کودک است.)
4. مکالمات تمرینی انجام دهید
در این روش باید سناریوهای غیرواقعی ولی ممکن بسازید و از فرزند خود بخواهید درباره احساساتش در آن موقعیت سخن بگوید. برای مثال شما راننده اتوبوس هستید و دیر کرده‌اید، کودک شما نیز برای یک ساعت منتظر بوده و الان یک مسافر عصبی است. در این موقعیت هردو احساسات خود را نشان دهید و در همین حین نحوه صحیح صحبت کردن، دفاع کردن از حق خود و … را به او آموزش دهید.
5. از زبان بدن استفاده کنید
بعضی اوقات مشاهده شده کودکانی که با ارتباطات کلامی مشکل دارند ممکن است با نشانه‌های غیرکلامی که دیگران برای بیان احساسات خود استفاده میکنند نیز مشکل داشته باشد. این نشانه‌های غیرکلامی همان زبان بدن هستند.
در چنین موقعیتی بهتر است این نشانه‌ها را با کودک خود تمرین کنید. مثلا تکان دادن پا نشانه استرسداشتن است، یا فشردن دست‌ها نشانه عصبانیت است و …
6. خاطره نویسی را به او یاد دهید
منظور از این تمرین، آموزش نوشتن نیست، بلکه به او یاد دهید تا یک دفترچه خاطرات داشته باشد و اتفاقات روزانه را برای خودش بنویسید. این کار هم به تقویت مهارت‌های کلامی کودک کمک میکند، هم دایره لغات او را گسترش می‌دهد و هم باعث میشود تا زمان‌هایی که نمی‌تواند با کسی صحبت کند به نوشتن روی آورد و این کار یک تمرین بسیار خوب برای تقویت درک او از شرایط و اتفاقات محیطی است.
۷. قصه بگویید!
قصه گویی یکی از روش‌های بسیار کارامد برای تقویت مهارت‌های کلامی کودک است. در این روش سعی کنید گاهی اوقات قبل از خواب برای او داستان های مناسب بخوانید، ساعاتی از روز را به مطالعه اختصاص دهید و از او بخواهید تا در صورت امکان برای شما داستان بخواند!
سپس با یکدیگر درباره اتفاقاتی که در داستان افتاده صحبت کنید و نظر و احساسات او درباره داستان را بپرسید یا او را به جای شخصیت اصلی داستان قرار دهید و بگویید تو اگر جای این شخصیت بودی چه تصمیمی می‌گرفتی!
روش‌های مختلف برای برقراری ارتباط کلامی
ارتباطات کلامی شما با کودک می‌تواند از طریق روش‌های مختلفی شکل بگیرد:
- صحبت کردن رو در رو: زمانی که با کودک خود صحبت می‌کنید، گفتگوی رو در رو رخ می‌دهد. این مدل برقراری ارتباط یکی از بهترین روش‌ها برای تقویت مهارت‌های کلامی کودک و افزایش اعتماد بنفس او می‌باشد.
- تماس تلفنی: دومین روش برای برقراری ارتباط تماس های تلفنی است که به کودک نشان می‌دهد حتی زمانی که از شخص مورد نظر دور است، هنوز هم می‌تواند با او ارتباط بگیرد و صدای او را بشنود.
- داستان گفتن: والدین از زبان برای انتقال اطلاعات ضروری یا جذاب استفاده میکنند، مانند زمانی که داستان های قبل از خواب برای بچه‌ها تعریف میکنند یا در خصوص موضوعی برای آنها اصطلاحا سخنرانی میکنند. در حقیقت قصه گویی یکی از بهترین روش‌ها برای ارتقا و بهبود مهارت‌های کلامی است.
مزایای تقویت ارتباط کلامی
در زیر به برخی از مهمترین مزایای تقویت ارتباط کلامی اشاره میشود:
- درک بهتر: والدین ممکن است با استفاده از ارتباطات کلامی برای انتقال مفاهیم، احساسات و افکار، فرزندان خود را به طور موثرتر و عمیق‌تری درک کنند.
- ایجاد ارتباط صحیح و اعتماد: ارتباط مکرر بین والدین و فرزندان روابط عاطفی آنها و احساس نزدیکی و اعتماد را در خانواده تقویت میکند.
- بهبود رشد زبان: کودکان واژگان، ساختار و مهارت‌های ارتباطی جدید را از طریق گفت و گو به دست می‌آورند، که همگی برای موفقیت اجتماعی و تحصیلی مهم هستند.
- تقویت هوش عاطفی: صحبت کردن با بچه‌ها در مورد احساسات و تجربیات آنها به آنها کمک میکند تا درک بیشتری داشته باشند، از نظر عاطفی باهوش شوند و بتوانند موقعیت‌های احساسی مختلفی را درک و مدیریت کنند.
- تقویت مهارت‌های حل مسئله: کودکان از طریق یادگیری صحیح ارتباط کلامی، توانایی‌های تفکر انتقادی و اعتماد به نفس خود را در برخورد با مشکلات تقویت میکنند.
- پیشرفت تحصیلی: بحث در مورد موضوعات تحصیلی و ارائه کمک در انجام تکالیف به بچه‌ها کمک میکند تا از نظر تحصیلی عملکرد خوبی داشته باشند.
کلام آخر
باید بدانید که بخش زیادی از عملکرد تحصیلی، تعامل با دیگران و رفاه فرزند شما به توانایی ارتباط کلامی او بستگی دارد. والدین می‌توانند با بلند خواندن کتاب، گوش دادن صحیح و حمایت کردن از احساسات و نظرات کودک، باعث رشد کلامی او شوند.
چنین چیزی زمانی اتفاق می‌افتد که شما به کودک خود اجازه صحبت کردن، بروز احساسات و نظرات شخصی را از طریق قصه گویی، بازی با کلمات، داشتن مکالمه دوستانه و … بدهید. همچنین نشان دادن قدردانی از تلاش و پیشرفت آنها به کودکان تمایل بیشتری برای خوب صحبت کردن می‌دهد. در پایان بدانید که تمرین بیشتر برای تقویت مهارت‌های ارتباط کلامی، توانایی کودک شما را برای بیان خود، درک دیگران و کنترل چالش‌های احتمالی پیش رو بهبود می‌بخشد.
منبع:
